در سال 92 مقاله‌ای از اینجانب در نشریه پژوهش‌های قرآن و حدیث دانشگاه تهران منتشر شد که به لطف خدا مورد اقبال اهل علم قرار گرفت. عنوان مقاله «چگونگی تعامل طبری، ابن‌ کثیر و ثعالبی با روایات تفسیری اهل‌ بیت (علیهم السلام)» بود که با همکاری استاد ارجمند جناب آقای دکتر مؤدب تألیف شده بود.

ادامه مطلب...

به اطلاع اساتید، دانشجویان و پژوهشگران می‌رساند، همایش «بانوان اسوه با محوریت خطبه‌های حضرت زهرا (سلام الله علیها)» در ایام ولادت آن حضرت در دانشگاه تربیت مدرس برگزار خواهد شد. از کلیه پژوهشگران و فرهیختگان گرامی دعوت می‌شود که با ارائه مقالات ارزشمند خود بر غنای علمی این همایش بیافزایند.

ـ مقالات ارسالی باید دارای چکیده، کلیدواژه، بدنه اصلی، نتیجه‌گیری و کتابنامه  باشد و در محیط word2007  تایپ وارسال گردد و از 20 صفحه تجاوز نکند.

ـ آخرین مهلت ارسال مقالات 15 اسفند ماه 1392 است.

آدرس پستی جهت ارسال نسخه پرینت‌شده به همراه CD:

تهران، بزرگراه جلال آل‌احمد، پل نصر، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی،

گروه مطالعات زنان

پست الکترونیک: Info1381@yahoo.com

محور های کنگره

1.      اسناد و شروح خطبه حضرت زهرا سلام الله علیها

2.      اصول و مبانی اعتقادی اسلام در  کلام حضرت زهرا سلام الله علیها

3.      ولایت و رهبری در بیان حضرت زهرا سلام الله علیها

4.      آسیب‌های جامعه دینی و شیوه‌های برون رفت از آن در کلام حضرت زهرا (علیها السلام)

5.      آثار نادیده‌انگاری جایگاه اهل‌بیت در پیام حضرت فاطمه سلام الله علیها

6.      فنون خطابه، احتجاج و استدلال در خطبه حضرت سلام الله علیها 

7.      نکات ادبی و بلاغی در خطبه حضرت زهرا سلام الله علیها

8.      خلافت راستین در اندیشه دینی در بیان حضرت سلام الله علیها

9.      رسالت جهانی امت اسلامی در  کلام حضرت زهرا (س)

10.  علل شکل‌گیری نفاق در جامعه دینی و پیامدهای آن در بیان حضرت زهرا (س)

11.  فلسفه احکام شرعی در بیانات حضرت سلام الله علیها

مباهله جلوه‌ای از حضور حضرت زهرا (س) در عرصه سیاست است.

خبرگزاری شبستان: روز مباهله یکی از روزهای به یادماندنی در تاریخ اعتقادی و مذهبی شیعه است که در این روز عده‌ای از مسیحیان نجران به دین اسلام روی می‌آورند، درباره این روز بین شیعه و سنی اتفاق نظر وجود دارد و روایات زیادی در منابع مربوط به این دوفرقه وجود دارد. برای درک بهتر چرایی نام این روز و وقایعی که در آن رخ داده و نیز جایگاه فاطمه زهرا (س) در آیه مباهله، گفتگویی را با دکتر نوروز امینی، دانشجوی دکتری دانشگاه تربیت مدرس و استاد دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم انجام داده‌ایم که مشروح آن را می‌خوانید.

مباهله یعنی چه؟مباهله به معنای لعن و نفرین کردن است.

روز مباهله چه روزی است؟ جریان مباهله رسول الله (ص) چگونه بوده است؟ در تاریخ اسلام آورده‌اند که از این قرار بوده است که عده‌ای از مسیحیان نجران خدمت رسول ا.. می‌رسند و پیامبر آنها را به اسلام دعوت می‌کنند اما آنها در ایمان آوردنشان شک می‌کنند. پیامبر همه راهها را برای ایمان آوردن آنها به کار میگیرد و آنها راضی نمی‌شوند و در آخر به آنها می‌فرماید که اگر شک دارید که من رسول خدا هستم، بیایید مباهله کنیم به این صورت که شما عزیزترین کسان و من هم عزیزانم را می‌آورم و به منطقه دوری برویم و از خداوند بخواهیم هر کدام از ما دو گروه که دروغ می‌گوید مورد لعن و نفرین و عذاب خداوند قرار بگیرد و مسیحیان از این پیشنهاد خوششان می‌آید و می‌گویند این مورد برای اثبات حقانیت خوب است.

متن کامل این مصاحبه را از اینجا می‌توانید دریافت کنید.

2ـ روایات حضرت فاطمه در منابع اهل‌سنت

از دیدگاه اهل‌سنت حضرت فاطمه در طبقة صحابه قرار دارد.( معجم رجال الکتب السته، ج4، ص341) بیشتر حدیث‌پژوهان اهل‌سنت بر این باورند که روایات اندکی از طریق ایشان روایت شده است. ابن‌جوزی، بقی بن مخلد و ابن‌حزم، هر سه، نام ایشان را در ردیف اصحابی آورده‌اند که تنها هجده حدیث روایت کرده‌اند.( تلقیح فهوم اهل الأثر، ص267؛ بقی بن مخلد و مقدمه مسنده، ص91؛ اصحاب الفتیا، ص80؛ اسماء الصحابه الرواه، ص130) دکتر بشار عواد نیز تنها هشت متن از ایشان روایت کرده است.(المسند الجامع، ج20، ص462ـ459) این در حالی است که در منابع شیعه بیش از دهها روایت از طریق ایشان روایت شده است.

احمد بن حنبل در مسند خود تنها ده روایت از طریق حضرت فاطمه روایت کرده است که این میزان با حذف مکررات به شش روایت می‌رسد، (نمودار شماره 3) (برای آگاهی از چگونگی پراکندگی موضوعی روایات حضرت فاطمه (علیها السلام) در این منابع به جدول شماره 2 مراجعه کنید.) این در حالی است که تعداد روایات عایشه در مسند احمد حدود 2433 روایت،(مسند احمد، ج8، ص1) تعداد روایات ام‌سلمه حدود 282 روایت (همان، ص575) و تعداد روایات حفصه حدود 48 روایت است.(همان، ص563)

روایات بخاری از طریق حضرت فاطمه بسیار اندک است؛ وی تنها شش روایت از ایشان نقل کرده است که این تعداد با حذف مکررات به چهار روایت می‌رسد، این در حالی است که تعداد روایات او از دیگر زنان هم‌طبقة حضرت فاطمه بسیار بیشتر از این تعداد است؛ برای مثال تعداد روایات عایشه در صحیح بخاری حدود 228 روایت است (تلقیح فهوم اهل الأثر، ص292) که با تعداد روایات حضرت فاطمه قابل مقایسه نیست، یا میزان روایات ام‌سلمه در صحیح بخاری حدود 16 روایات است (تلقیح فهوم اهل الأثر، ص292) که تقریباً چهار برابر روایات حضرت فاطمه است.

مسلم نیز همانند استاد خود بخاری روایات اندکی را از حضرت فاطمه نقل کرده است، در حالی که روایاتی که وی از عایشه نقل کرده است، حدود 243 روایت است و این در مقایسه با روایات حضرت فاطمه بسیار زیاد است. همچنین او از ام‌سلمه حدود 26 روایت نقل کرده است که این رقم نیز در مقایسه با تعداد روایات حضرت فاطمه (علیها السلام) زیاد است.

روایات حضرت فاطمه در سنن ابن‌ماجه نیز انگشت‌شمار است. او هفت روایت از طریق حضرت فاطمه نقل کرده است، در حالی که تعداد روایات عایشه در سنن ابن‌ماجه بیش از 350 روایت و تعداد روایات ام‌سلمه بیش از پنجاه روایت و تعداد روایات حفصه بیش از پانزده روایت است که این ارقام با تعداد روایات حضرت فاطمه در این کتاب تفاوت بسیاری دارد.

ابوداود تنها چهار روایت از طریق حضرت فاطمه نقل کرده است، در حالی که تعداد روایات عایشه در کتاب او بیش چهارصد روایت و تعداد روایات ام‌سلمه بیش از چهل و تعداد روایات حفصه بیش از پانزده روایت است.

ترمذی نیز همانند ابوداود تنها چهار روایت از طریق حضرت فاطمه نقل کرده است، در حالی که تعداد روایات او از عایشه بیش از چهارصد روایت، از ام‌سلمه بیش از پنجاه روایت و از حفصه بیش از پانزده روایت است.

نسائی با این که متهم به تشیع است، اما تنها دو روایت از حضرت فاطمه روایت کرده است که این رقم بسیار اندک است، در حالی که تعداد مرویات وی از عایشه، ام‌سلمه و حفصه در مقایسه با سایر کتب از همه بیشتر است؛ وی بیش از پانصد روایت از طریق عایشه، بیش از پنجاه روایت از ام‌سلمه و بیش از بیست روایت از طریق حفصه نقل کرده است.

دارمی نیز همانند نسائی تنها دو روایت از حضرت فاطمه نقل کرده است، در حالی که او نیز روایات بسیاری از عایشه، ام‌سلمه و حفصه نقل کرده است؛ روایات او از عایشه بیش از 160 روایت و از ام‌سلمه و حفصه بیش از پانزده روایت است.

حاکم در مستدرک ده روایت از حضرت فاطمه روایت کرده است، که این تعداد با حذف مکررات به هفت روایت می‌رسد. در حالی که تعداد روایات او از عایشه بیش از چهارصد روایت و روایاتش از ام‌سلمه بیش از پنجاه روایت است. روایات او از حفصه نیز تنها پنج روایت است.

بیهقی حدود هجده روایت از حضرت فاطمه نقل کرده است که این تعداد با حذف مکررات به چهارده روایت می‌رسد. در حالی که تعداد روایات او از عایشه، بدون حذف مکررات، بیش از 1500روایت است. روایات او از ام‌سلمه نیز بیش از صد روایت و مرویاتش از حفصه بیش از پنجاه روایت است.

متقی هندی بیشترین روایات را در میان کتب یازده‌گانة اهل‌سنت از طریق حضرت فاطمه روایت کرده است. با این همه در کنز العمال نیز روایات حضرت فاطمه در مقایسه با دیگر زنان صحابه کمتر است؛ برای مثال تعداد روایات عایشه در کنز العمال بدون حذف مکررات نزدیک به دو هزار و تعداد روایت ام‌سلمه بیش از سیصد و تعداد روایات حفصه بیش از چهل روایت است.

اقوال و افعال حضرت فاطمه (علیها السلام) در منابع اهل‌سنت

اقوال و افعال منسوب به حضرت فاطمه، همانند روایات ایشان در منابع اهل‌سنت اندک و انگشت‌شمار است؛ برای نمونه محدثانی چون احمد، مسلم، ابن‌ماجه، ترمذی، ابوداود، نسائی و مسلم هر کدام تنها یک روایت از این دست روایت کرده‌اند و محدثانی چون بخاری و حاکم نیز تنها دو روایت از این گونه روایات نقل کرده‌اند. بیشترین آمار از این روایات به سنن بیهقی و کنز العمال مربوط است که هر کدام هفت روایت از این دست نقل کرده‌اند.

در مجموع و با حذف مکررات تنها دوازده روایت از اقوال و افعال منسوب به حضرت فاطمه در منابع یازده‌گانة اهل‌سنت روایت شده است.

همچنین در منابع یازده‌گانه مذکور با حذف مکررات شانزده روایت در موضوع تاریخ، نه روایت در فضایل، شش روایت در ادعیه، پنج روایت در فقه، پنج روایت در آداب، سه روایت در اخلاق، یک روایت در تفسیر و یک روایت در موضوع طب از حضرت فاطمه نقل شده است. در بحثهای عقایدی نیز هیچ روایتی از ایشان نقل نشده است. (نمودار شمارة 6)

ادامه مقاله را در پست‌های بعدی ملاحظه فرمایید.

جمع‌بندی و بررسی کلی

در مجموع در منابع یازده‌گانه اهل‌سنت تنها 91 روایت و با حذف مکررات تنها 46 روایت از طریق حضرت فاطمه (علیها السلام) نقل شده است، که از این میان کتابهای کنز العمال و سنن بیهقی به ترتیب بیشترین روایت را در مقایسه با سایر کتب از ایشان نقل کرده‌اند. کتابهای نسائی و دارمی نیز کمترین میزان روایات را نقل کرده‌اند.